قلعه پرتغالی‌ها یا قلعه هرمز یکی از جاذبه‌های تاریخی استان هرمزگان و جزیره زیبای هرمز است که در ضلع شمالی جزیره و مشرف به آب‌های نیلگون خلیج فارس قرار دارد. این قلعه در دوران صفویه ساخته شده و از مهم‌ترین و سالم‌ترین قلعه‌های این دوره به شمار می‌رود. قلعه هرمز توسط آلفونسو آلبرکرک، دریانورد پرتغالی، ساخته شد و هدف از ساخت این قلعه حفظ و حراست از متصرفات پرتغالی‌ها در اقیانوس هند و خلیج فارس بود و علاوه بر کارکرد نظامی، به‌عنوان محل سکونت خانواده‌های پرتغالی‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. بر اساس گفته‌ها، تعداد افرادی که در این قلعه حضور داشتند بین سه تا پنج هزار نفر تخمین زده می‌شود. قلعه هرمز در نهایت در سال 1622 میلادی و پس از 115 سال حضور پرتغالی‌ها، توسط امام قلی خان، سردار شاه عباس اول، فتح شد. این قلعه که نماد استعمار و شجاعت سربازان ایرانی برای آزادسازی جزیره هرمز محسوب می‌شود، در سال 1377 با شماره ثبتی 1998 در فهرست میراث ملی کشور قرار گرفت.

قلعه پرتغالی‌های هرمز 20 هزار متر مربع مساحت داشت که اکنون 15 هزار متر مربع آن باقی مانده و پنج هزار متر مربع آن نیز در طول زمان از بین رفته است. سبک معماری قلعه هرمز از قلعه‌ها و دژهای قرون‌وسطا اروپا و معماری ایرانی الهام گرفته است. پلان قلعه پرتغالی‌ها به‌شکل چند ضلعی نامنظم است و دیوارهای قطور به قطر 3٫5 و ارتفاع 14 متر دارد. ارتفاع برج‌ها نیز به 12 متر می‌رسد. در ساخت این قلعه از سنگ‌های اسفنجی استفاده شده که از مرغوبیت و استحکام خوبی برخوردار هستند. این سنگ‌ها در ساختمان‌های قلعه، آب‌انبارها و برکه‌های آب موجود در قلعه به کار رفته‌اند. این نوع سنگ‌ها به تصفیه آب کمک می‌کنند و در نتیجه پرتغالی‌ها می‌توانستند آب را در آب‌انبارها برای یکسال ذخیره کنند. قلعه پرتغالی‌های هرمز از بخش‌های مختلفی تشکیل شده و شامل چندین ورودی، برج‌ها، انبارهای تسلیحات، آب‌انبار بزرگ، سربازخانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی، تالار و اتاق‌های اسکان با سقف هلالی، سیاه‌چال و انباری است. این قلعه دارای حیاط نیم‌دایره‌ای است و در آن دو توپ بزرگ مشاهده می‌شود که از دوران حضور پرتغالی‌ها باقی مانده است. در بیرون از بنا نیز توپ‌‌هایی سر پر و معروف به توپ‌های نادری قرار دارند. پشت‌بام این قلعه چشم‌انداز زیبا و تماشایی به آب‌های نیلگون خلیج فارس دارد. در مرکز حیاط قلعه پرتغالی‌های هرمز یک کلیسای زیرزمینی قرار دارد. در این کلیسا دو ردیف ستون سنگی و دایره‌ای با قوس‌های زیبا وجود دارد که از سنگ‌های مرجانی ساخته شده‌اند. این ستون‌ها که الهام‌بخش نخل‌های جنوب هستند ترکیبی از معماری پرتغالی و ایرانی را نشان می‌دهند. بعد از مدتی از ساخت این کلیسا در اثر بارش باران و نفوذ به داخل، این بنا به آب‌انبار تغییر کاربری داد و اجرای مراسم مذهبی و مناسبات را در داخل دالان‌ها برپا می‌کردند.

جزیره هرمز خود به‌تنهایی یک مقصد شگفت‌انگیز برای گردشگران است. علاوه بر بازدید از قلعه پرتغالی‌ها، می‌توان از دیگر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این جزیره نیز بازدید کرد. دره مجسمه‌ها یکی از مکان‌های عجیب و زیبای جزیره است که با صخره‌هایی به اشکال عجیب و غریب، گردشگران را به حیرت می‌اندازد. همچنین غار الهه و دره نمک تبرزن با تپه‌ها و کوه‌های رنگارنگ و آرامشی بی‌نظیر از دیگر دیدنی‌های این جزیره به شمار می‌روند. با توجه به گرم بودن هوا و آفتابی بودن جزیره هرمز، توصیه می‌کنیم در سفر به این جزیره و بازدید از قلعه وسایلی چون عینک آفتابی، کرم ضدآفتاب و کلاه نقاب‌دار به‌همراه داشته باشید. بهترین زمان سفر به جزیره هرمز و دیدن قلعه پرتغالی‌ها فصل‌های پاییز و زمستان است. چنانچه قصد سفر به این منطقه را داشتید در این زمان راهی سفر شوید.