غار کبوتر، یا هامپوئیل، در استان آذربایجان شرقی و 5 کیلومتری جنوب شرق مراغه واقع شده است. این غار نزدیک روستای تازه کند سفلی قرار دارد و در ورودی آن میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن مکان زندگی کبوتران است. پس از ورود به یک تونل کم‌ارتفاع در سمت راست، به میدان دیگری برخورد می‌کنیم که چهار حلقه چاه به عمق‌های تقریبی 10 تا 12 متر در آن وجود دارد. این چاه‌ها به میدان بزرگ‌تری در عمق زمین منتهی می‌شوند. عرض دهانه غار کبوتر 8 متر و طول و عرض میدان اول غار تقریبا 40 در 60 متر است. غار دارای 8 تالار وسیع در 5 طبقه و همچینن مسیرها و دالان‌های پیچ درپیچ عجیب و منحصربه فرد می‌باشد.

غار هامپوئیل در فاصله 15 کیلومتری جنوب شرق مراغه واقع شده و در نزدیکی رودخانه‌ای به نام مردق چای قرار دارد. باستان‌شناسان آثار تمدن 200 هزار ساله‌ای را در نزدیکی این غار کشف کرده‌اند که آنها را بی‌ارتباط با غار نمی‌دانند. همچنین، کارشناسان تاریخچه این غار را حدود 150 میلیون سال تخمین می‌زنند. غار کبوتر به دلیل طبیعت ترسناک و چاه‌های عمودی خطرناک خود در میان غارهای عجیب و خوفناک ایران شناخته می‌شود.

نام غار کبوتر به دلیل لانه‌گذاری کبوتران وحشی در سقف تالار ورودی به آن داده شده است. این نامگذاری نمایانگر ارتباط غار با طبیعت و حیات وحش منطقه است که پیشینه آن به زمان‌های گذشته بازمی‌گردد. نام رسمی این غار هامپوئیل است که یک واژه باستانی با ریشه در زبان سانسکریت می‌باشد. این نام با گذر زمان به وضعیت کنونی خود درآمده است و ترکیبی از تاریخ و فرهنگ در این منطقه را به تصویر می‌کشد.

این غار به عنوان یکی از غارهای فنی ایران شناخته می‌شود که برای پیمایش آن نیاز به تجهیزات غارنوردی و مهارت‌های خاصی دارد. بدون استفاده از تجهیزاتی مثل چراغ قوه، کپسول هوا و هد لامپ، و همچنین داشتن یک راهنمای با تجربه، ورود به این غار تقریباً غیرممکن است. این ویژگی‌ها به جذابیت و چالش‌های آن برای غارنوردان اضافه می‌کند.