روستای هشمیز در استان کردستان، در 51 کیلومتر جنوب‌غرب سنندج واقع شده و به‌دلیل بافت پلکانی‌اش که در دامنه‌کوه‌ها جای‌ گرفته، جلوه‌ای بی‌نظیر از معماری بومی و هماهنگی با طبیعت ارائه می‌دهد. این روستا حدود 2٬000 نفر جمعیت دارد، اهالی به زبان هورامی سخن می‌گویند و عمده فعالیتشان دامداری، کشاورزی و تولید توت‌فرنگی است. با وجود مسیرهای دشوار مخصوصاً در فصل سرما، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و همایش‌های موسیقی مانند «هزار دف» باعث افزایش استقبال گردشگران شده‌اند.

در اطراف روستای هشمیز، به‌ویژه در شعاع 51 تا 52 کیلومتری آن، مجموعه‌ای از بناهای تاریخی ارزشمند قرار دارد که قدمت و غنای فرهنگی منطقه را نشان می‌دهد. از جمله‌ی این عمارت‌ها می‌توان به عمارت خسروآباد، عمارت مشیر دیوان، عمارت امجدالشرف، عمارت وکیل‌الملک، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام، عمارت ملک‌التجار، مجموعه عمارت شیخ محمدباقر قیاثی، عمارت سالار سعید (موزه سنندج)، خانه آصف وزیری (خانه کرد)، خانه معمارباشی و خانه پیر مرادی اشاره کرد.

در میان این بناها، عمارت باشکوه خسروآباد جایگاهی ویژه دارد که در میان باغی بزرگ و سرسبز بنا شده و یادگاری از دوران حکومت اردلان‌ها، به‌ویژه خسروخان اردلان است. در این عمارت کتیبه‌ای تاریخی وجود دارد که نام فتحعلی‌شاه قاجار، والی کردستان یعنی امان‌الله‌خان و تاریخ 1223 هجری قمری بر آن حک شده است. مجموعه‌ی جذاب طبیعی و تاریخی روستای هشمیز، آن را به یکی از مقاصد ویژه برای علاقه‌مندان به تاریخ و طبیعت بدل کرده است. هشمیز در اطراف خود پوششی از جنگل‌های زاگرسی و گیاهان مرتعی دارد؛ گونه‌هایی مانند زالزالک، درخت بادام، گل‌گاوزبان، خاکشیر و گل‌ختمی در این محیط کوهستانی رشد کرده‌اند. مراتع ییلاقی کنار باغات میوه نیز بخش دیگری از پوشش گیاهی روستا را تشکیل می‌دهند.

برای رسیدن به هشمیز، از سنندج باید حدود 50 کیلومتر به‌سمت غرب جنوب رانندگی کنید؛ مسیر جاده تا نزدیکی روستا آسفالته است، اما بخش‌هایی مالرو و پرپیچ‌وخم دارد. بهترین زمان سفر، بهار و تابستان است، چراکه در زمستان دشواری کوچه‌ها و برف سنگین حرکت را مشکل می‌کند. لطفاً هنگام بازدید، در مسیرهای مشخص بمانید، زباله‌ها را همراه خود ببرید و با احترام به فرهنگ و محیط زیست محلی، سهم خود را در حفظ این روستا ایفا کنید.