تپه باستانی گونسپان (پاتپه) یکی از ارزشمندترین محوطه‌های تاریخی شهرستان ملایر در استان همدان است که پیشینه‌ای بسیار کهن دارد و آثار کشف‌شده از آن، تاریخ سکونت انسان را در این ناحیه تا هزاره سوم پیش از میلاد نشان می‌دهد. این تپه تاریخی که در نزدیکی روستای پاتپه گونسپان واقع شده، با شماره‌ی 8076 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گونسپان با شکل مخروطی یا کله‌قندی خود، در ابعاد حدود 138 متر طول و 95 متر عرض گسترده شده و پس از آبگیری سد کریم‌خان زند در میان دریاچه‌ی سد قرار گرفته است؛ به‌طوری که امروزه تنها بخش کوچکی از آن از آب بیرون مانده است.

قدمت تپه گونسپان به بیش از شش هزار سال پیش بازمی‌گردد و لایه‌های باستان‌شناسی آن، دوره‌هایی از عصر مفرغ، دوران ماد، اشکانی، زندیه و قاجاریه را در بر می‌گیرد. در لایه‌های عمیق‌تر، آثار مربوط به فرهنگ «یانیق» از عصر مفرغ با ضخامت 5 تا 8 متر شناسایی شده است. در دوره مادها، بنایی عظیم با معماری خشتی در این محل ساخته شده بود که بقایای آن هنوز در بخش‌هایی از تپه دیده می‌شود. ارتفاع برخی از دیوارهای خشتی باقی‌مانده به حدود پنج متر می‌رسد و این موضوع نشانگر شکوه و اهمیت این سازه در دوران ماد است. در دوران تاریخی و اسلامی، گونسپان همچنان جایگاه خود را حفظ کرد و در دوره‌های اشکانی، زندیه و قاجاریه نیز ساخت‌وسازهایی با معماری سنگی، چینه‌ای و خشتی در این محل انجام شد. در زمان زندیه، قلعه‌ای بر فراز تپه ساخته شد که بعدها در دوره قاجار نیز مورد استفاده قرار گرفت.

تپه گونسپان امروز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ملایر، محوطه‌ای ارزشمند برای پژوهش‌های تاریخی و باستان‌شناسی به‌شمار می‌رود و با وجود قرار گرفتن در میان آب‌های سد، هنوز هم بخش‌هایی از آن روایتگر تمدن‌های کهن ایران‌زمین است. برای دسترسی به تپه گونسپان می‌توان از شهر ملایر به سمت شمال‌غربی حرکت کرد و با استفاده از مسیرهای محلی به محدوده این محوطه باستانی رسید که در نزدیکی روستای پاتپه واقع شده است. بهتر است بازدید در فصل بهار یا پاییز انجام شود تا هوای معتدل به تجربه کاوش و بازدید تاریخی کمک کند؛ ضمن اینکه رعایت اصول حفاظت از آثار باستانی برای حفظ این میراث تاریخی ضروری است.