شهر زیرزمینی سامن یکی از منحصر‌به‌فردترین و تاریخی‌ترین آثار باستانی ایران است که در جنوب غربی شهرستان ملایر، استان همدان واقع شده و در دل بافت شهری کنونی شهر سامن نهفته است. این مجموعه تاریخی که وسعت آن حدود سه هکتار برآورد شده، در سال 1384 به‌طور کاملاً اتفاقی در هنگام اجرای عملیات کابل‌گذاری کشف شد و پس از آن تیم‌های باستان‌شناسی و مرمت وارد کاوش و مطالعه آن شدند. قدمت این شهر زیرزمینی به دوره اشکانی یا حتی پیش از آن بازمی‌گردد و با توجه به ساختار دست‌کند بر روی بستر سنگی، یکی از نمونه‌های بی‌نظیر معماری زیرزمینی ایران به شمار می‌رود. این محل علاوه بر اتاق‌ها و راهروهای دست‌کند، شامل اسکلت‌ها و آثار تاریخی دیگری نیز بوده که نشان‌دهنده کاربری‌های متعدد آن در طول زمان است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که شهر زیرزمینی سامن در ابتدا به‌عنوان محلی مذهبی یا تدفینی مورد استفاده بوده است و بعدها کارکردهای مسکونی و پناهگاهی نیز یافته است. این مجموعه شامل ده‌ها اتاق، راهروهای پیچ‌در‌پیچ، ورودی‌ها، سردابه‌ها و فضاهای آیینی است که همگی با ابزارهای ابتدایی و دقتی شگفت‌انگیز در دل سنگ تراشیده شده‌اند. نوع معماری، چیدمان فضاها و طراحی تهویه طبیعی در این شهر زیرزمینی، گواهی از دانش مهندسی پیشرفته در ایران باستان است. تاکنون بیش از 25 اتاق و چندین راهرو شناسایی شده که برخی دارای اسکلت‌های انسانی و اشیای تاریخی هستند، نشان‌دهنده استفاده مستمر این فضاها در طول تاریخ برای آرامگاه، پناهگاه یا کاربری‌های مذهبی و اجتماعی است. ساختار پیچیده و معماری دست‌کند این شهر زیرزمینی، گویای تمدنی پیشرفته است که نیاز به فضاهای امن برای زندگی، حفاظت از مردم و مقابله با شرایط بحرانی را به خوبی منعکس می‌کند.

برای دسترسی به شهر زیرزمینی سامن از شهر ملایر کافی است به سمت جنوب غربی این شهرستان و شهر سامن حرکت کنید تا به ورودی‌های کشف‌شده این مجموعه برسید؛ مسیرهای محلی و تابلوهای راهنمای گردشگری شما را به محل بازدید هدایت می‌کنند. بهترین زمان برای بازدید از این اثر تاریخی فصل بهار تا پاییز است، زیرا شرایط جوی برای گردش در فضای باز و داخل بخش‌های باز دست‌کند مساعدتر است. هنگام بازدید، رعایت اصول حفاظت از آثار تاریخی و طبیعت‌گردی مسئولانه شامل عدم لمس بی‌رویه سازه‌های سنگی، حفظ آرامش فضاهای باستانی، و جلوگیری از رهاسازی زباله در اطراف و داخل مجموعه، برای پاسداشت این میراث ارزشمند ضروری است.